Zakaz wchodzenia w relacje seksualne z dziećmi poniżej 15 roku życia – art. 200 § 1 kodeksu karnego (k.k.)

Prawo a wiek

Osoby, które nie ukończyły 18 roku życia, podejmują aktywność seksualną, a wiek debiutu seksualnego może być różny. To fakt. Tymczasem polskie prawo karne uznaje, że małoletni poniżej piętnastego roku życia nie są w stanie podejmować w tym obszarze życia wiążących decyzji. W ustawie karnej przyjmuje się dwie granice wieku: 17 lat – jako granica odpowiedzialności karnej (dopiero po ukończeniu 17 lat można odpowiadać karnie, art. 10 k.k.) i 15 lat – jako wiek zgody na relacje seksualne.

Art. 200 § 1 kodeksu karnego

Wprowadzenie art. 200 § 1 kodeksu karnego miało na celu ochronę dzieci przed wykorzystywaniem seksualnym ze strony dorosłych. Przepis, o którym mowa, brzmi następująco:

 „Kto obcuje płciowo z małoletnim poniżej lat 15 lub dopuszcza się wobec takiej osoby innej czynności seksualnej lub doprowadza ją do poddania się takim czynnościom albo do ich wykonania, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12”.

Zachowania karalne zgodnie z art. 200 § 1 k.k. to:

1. obcowanie płciowe z osobą niemającą lat 15,
2. dopuszczenie się wobec takiej osoby innej czynności seksualnej*,
3. doprowadzenie jej do poddania się takim czynnościom,
4. doprowadzenie jej do wykonania takich czynności.

Osoby małoletnie a dobrowolny seks

Może więc zdarzyć się tak, że ten przepis prawny będzie miał zastosowanie do osób partnerskich w zbliżonym wieku, które podejmują aktywność seksualną za obopólną entuzjastyczną zgodą (na przykład osób w wieku 14 i 17 lat). Innymi słowy, odpowiedzialność karna z art. 200 § 1 k.k. grozi każdemu (w wieku odpowiedzialności karnej, czyli po ukończeniu 17 lat), kto zachowa się względem osoby niemającej lat 15 w jeden ze wskazanych powyżej sposobów. Co ważne, odpowiedzialność karna powstaje bez względu na to, kto zainicjował te seksualne zachowania. Nie ma znaczenia, że osoby łączy emocjonalna więź. Aby uznać, że doszło do przestępstwa, ofiara niekoniecznie musi uznawać zachowanie sprawcy jako naruszające jej strefę seksualną.

Tego rodzaju przestępstwa są związane bezpośrednio ze sferą intymną życia człowieka, co powoduje, że są one najczęściej popełniane bez udziału osób trzecich. Oznacza to, że sytuacja, w której świadkami tego typu zdarzeń są postronne osoby, zdarza się niezwykle rzadko. Oczywiście jeśli między osobami partnerskimi doszło do dobrowolnego współżycia, nie będą one zainteresowane zgłaszaniem tego na policję czy do prokuratury. Nie można zapominać jednak, że sam fakt zaistnienia takiego zdarzenia można ustalić na przykład na podstawie zeznań świadków, albo w związku z informacją o ciąży osoby małoletniej. 

Co zatem w sytuacji, gdy małoletni poniżej lat 15 podejmują dobrowolne czynności seksualne między sobą? Niektórzy prawnicy twierdzą, że dobrowolnie wchodzący w kontakty seksualne małoletni poniżej 15 roku życia wzajemnie dopuszczają się względem siebie przestępstwa, ale jednocześnie są zawsze jego ofiarami, co prowadzić powinno do wyłączenia ich odpowiedzialności karnej (mimo że podjęcie kontaktu seksualnego może zostać uznane za przejaw demoralizacji w rozumieniu przyjętym w Ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich). Inni uznają, że w takiej sytuacji obie osoby małoletnie jednocześnie nawzajem naruszają swoje dobro prawne (jakim jest wolność seksualna). Ich zdaniem w takiej sytuacji, choć wykluczona jest odpowiedzialność karna za przestępstwo z art. 200 § 1, można zastosować środki wobec nieletnich na podstawie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich.

Podsumowanie

Art. 200 k.k. nie służy wyłącznie przeciwko wykorzystywaniu seksualnemu dzieci przez osoby dorosłe. Pozwala on karać również bardzo młode osoby za kontakty o charakterze seksualnym z rówieśnikami. Jest to sprzeczne z niektórymi bardzo istotnymi założeniami prawa karnego  (np. nastawieniu na powstrzymanie się od karania dzieci i osób młodocianych).

W zakresie ochrony seksualności osób małoletnich powinny zajść zmiany nakierowane przede wszystkim na dostosowanie przepisów do realiów życia młodych ludzi. 

* Inna czynność seksualna to zachowanie, które nie mieści się w pojęciu obcowania płciowego. Związane jest z życiem płciowym człowieka; obejmuje te sytuacje, w których osoba, zmierzając do pobudzenia lub zaspokojenia swojego popędu, nie tylko dotyka narządów płciowych drugiej osoby (choćby przez bieliznę lub odzież), lecz podejmuje również inne czynności w zetknięciu z jej ciałem (np. pieszczoty, pocałunki). 

Źródła:

Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 08 września 2016 r., III KK 292/16, LEX nr 2135814.;

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 2021 r. IV KK 48/20;

Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 2020 r. V KK 591/19;

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 2020 r. III KK 173/19;

Krajewski Radosław, Prawnokarne aspekty dobrowolnej aktywności seksualnej małoletnich, Prokuratura i Prawo 6, 2013, s. 67-76;

Wróbel Włodzimierz (red.), Zoll Andrzej (red.), Kodeks karny. Część szczególna. Tom II. Część I. Komentarz do art. 117-211a;

Małgorzata Dziewanowska, Age of consent – wiek zgody. Kryminologiczno-prawna problematyka uregulowania kryminalizacji stosunków seksualnych z dzieckiem, https://depotuw.ceon.pl/handle/item/637, dostęp dn. 16.02.2022r.

stan prawny na dzień 16.02.2022r.