Recenzja książki „Zmieniam się. Co się ze mną dzieje podczas dojrzewania” Izy Jąderek

Traktowanie czytelniczek i czytelników z szacunkiem, czułością i troską 🧡

Po pierwsze jest to książka, która emanuje szacunkiem do dzieci i nastolatków i traktuje ich podmiotowo. Jest przepełniona życzliwością, wyrozumiałością, otwartością i uszanowaniem różnorodności oraz autonomii każdej osoby. Świadczy o tym nie tylko sposób, w jaki autorka zwraca się do młodych czytelników i czytelniczek, łagodnie wprowadzając ich w świat dorastania, cielesności, seksualności, relacyjności, ale również to, że w procesie pisania książki Jąderek zasięgała opinii dzieci i nastolatków. Uważam, że to fundamentalna wartość tej pozycji!

Wiedza dla wszystkich!

Jak dobrze, że jest to książka, która nie robi podziału na płeć – jest dedykowana wszystkim osobom, które chcą ją przeczytać. Niezależnie od tego, czy niektóre informacje nas bezpośrednio dotyczą, warto wiedzieć o doświadczeniu różnych osób, np. o miesiączce, polucjach czy różnych tożsamościach seksualnych. Dzięki temu wzrasta nasze rozumienie innych osób, a także wiemy, jak możemy wspierać naszych bliskich. To będzie dobra pozycja nie tylko dla osób wchodzących w okres dojrzewania, ale również dla dorosłych. Mi osobiście przyniosła wiele ukojenia, bo sposób, w jaki jest napisana, jest po prostu otulający i kojący.

Inkluzywność i reprezentacja różnorodności

Książka jest bogato ilustrowana cudownymi grafikami autorstwa Zosi Dzierżawskiej, co czyni ją naprawdę wciągającą i atrakcyjną. Jest gruba (ma aż 250 stron wypełnionych wiedzą i informacjami!), ale czyta się ją lekko i przyjemnie. Zobaczymy w niej przekrój osób o różnych ciałach, tożsamościach i w różnych konfiguracjach – pary jednopłciowe, osoby małe i duże, grube i chude, z niepełnosprawnościami, ze zwierzątkami, różniące się wiekiem, ubraniami czy kolorem skóry… To, czego mi brakuje, to przedstawienie związków i relacji niemonogamicznych/poliamorycznych. Obszar bliskich relacji również jest bardzo zróżnicowany, a niektóre osoby zakochują się w kilku osobach naraz i tworzą z nimi bliskie związki.

Kompleksowa, rzetelna wiedza

W „Zmieniam się” zostały poruszone kluczowe tematy. Jednym z pierwszych zagadnień jest oczywiście znajomość ciała i anatomii narządów płciowych. Autorka cudownie podkreśla piękno cipek, penisów i piersi wynikające z ich różnorodności, przedstawia łechtaczkę, zachęca dziewczynki / osoby z cipkami do poznawania swojego ciała i przyglądania się własnym genitaliom za pomocą lusterka, a także wyjaśnia, czym jest hymen (przez niektórych nazywany nieprawidłowo „błoną dziewiczą”).

Znajdziemy tu także dokładny opis procesu dojrzewania, udziału hormonów i zmian, jakich możemy się spodziewać u dziewczynek i chłopców. Autorka daje sygnał, że ciekawość swojego ciała (na przykład przyglądanie się swojej krwi miesiączkowej), różne płyny czy reakcje naszego ciała (jak spontaniczne erekcje penisa i tzw. „namiot”) są w porządku, a także bywają bardzo pomocne w oswajaniu i umacnianiu relacji z samą/samym sobą. Cudownie jest widzieć takie przekazy w książce!

Od siebie chciałabym dodać, że mówimy raczej o rozluźnieniu/rozciągnięciu śluzówki hymenu, a nie o jego pęknięciu/przerwaniu, ponieważ najczęściej spotykana jest półksiężycowata śluzówka, której fałd połowicznie (a częściej nawet i mniej) zasłania ujście pochwy. Słowo „pęknięcie” może wzbudzać niepokój i kojarzyć się z bólem oraz sugerować, że całe ujście waginy jest zasłonięte przez hymen (co zdarza się rzadziej). Warto też wspomnieć, że równie ciekawymi i niosącymi przyjemność częściami ciała są krocze (perineum, czyli odcinek między odbytem a moszną / ujściem waginy) i odbyt, a u osób z penisem – prostata.

Co do tematu miesiączki – wspaniałe jest to, że książka tłumaczy cykl miesiączkowy, a nawet wspomina o ubóstwie menstruacyjnym! Oprócz wskazanych przez autorkę podpasek i tamponów warto wiedzieć o innych środkach higienicznych, takich jak kubeczki i majtki menstruacyjne czy podpaski wielorazowe.

Dojrzewanie to nie tylko ciało! To również tożsamość, emocjonalność, tworzenie bliskich relacji

Książka zachwyca holistycznym podejściem. Znajdziemy w niej kompleksowe informacje o życiu uczuciowym, nawiązywaniu bliskich relacji i dbaniu o nie, stanie zakochania, a także o stereotypach i bezpieczeństwie w internecie. A do tego rzeczy są tu nazywane po imieniu, wielokrotnie podważone zostają „status quo” i powielane przez wielu dorosłych przekonania, że np. dziewczynki nie powinny się złościć, a chłopcy – smucić. Oznacza to, że książka uwrażliwia na szkodliwe przekazy społeczne i pokazuje, że nie musimy się im podporządkowywać. Autorka podkreśla, że wtłaczanie nas w wąskie ramy „jaka powinna być dziewczynka / jaki powinien być chłopiec” nie jest okej, tak samo jak traktowanie różnorodności jako zaburzenia jest niezgodne z prawdą, przemocowe i krzywdzące. „Zmieniam się” zachęca więc do krytycznego patrzenia na świat, życia w zgodzie ze sobą, słuchania swojego wewnętrznego głosu oraz troski o inne osoby. I to jest piękne!

Wszystkie kolory tęczy

Bardzo cieszy fakt, że cały rozdział przeznaczony jest tożsamości i różnorodności seksualnej i płciowej. Czytelniczki i czytelnicy będą mieli okazję dowiedzieć się w przystępny sposób, czym jest heteronorma, transpłciowość, różne rodzaje płci czy coming out, a także jak wspierać osoby, które nam zaufają. Solidna dawka wiedzy, a także lekcja empatii i uważności. To, czego mi niestety zabrakło, to wspomnienie o aseksualności i aromantyczności – w końcu nie wszystkie osoby przeżywają siebie seksualnie, zakochują się i chcą tworzyć romantyczne relacje (i to jest w porządku), mimo że żyjemy obecnie w świecie, który jest pełen narracji dotyczących miłości romantycznej i dwóch połówek jabłka. W takim świecie łatwo ulec złudzeniu, że jest to uniwersalna preferencja. Przy temacie niebinarości chciałabym dodatkowo wspomnieć o neutralnych płciowo określeniach, takich jak „osoba z cipką” / „osoba z penisem”, których warto na co dzień używać.

Przyjemność i zabawa są ważne!

„Zmieniam się” podkreśla rolę zabawy, przyjemności i dbania o swoje granice w kontaktach seksualnych. Z pewnością jest to lektura sekspozytywna i pomocna w oswajaniu się z własną seksualnością. Dzięki podkreślaniu indywidualnej gotowości, solidnej wiedzy na temat ciała, antykoncepcji oraz skupieniu na przyjemności, czułości i zaufaniu będzie doskonała dla osób przed debiutem seksualnym, ale też oczywiście dla tych aktywnych seksualnie. Przy tej okazji przypomnę, że w Polsce wiek zgody to 15 lat.

Decydowanie o swojej płodności i rzetelna wiedza

Otrzymamy tu także lekcję biologii i pięknie graficznie wytłumaczony proces zapłodnienia, a także przedstawienie alternatywnych metod zajścia w ciążę, takich jak in vitro i inseminacja. To ważne, by od jak najmłodszych lat wiedzieć o różnych możliwościach, zwłaszcza że krąży wokół nich wiele mitów. Co więcej, autorka podkreśla prawo do decydowania o swoim ciele i płodności, wyjaśniając, czym jest zabieg aborcji. Zachwyca mnie tak rzetelne podejście do edukacji seksualnej, która nie boi się poruszać polskich tematów tabu i ich nie omija! Oczywiście w książce znajdziemy też szczegółowe informacje o tym, jak zabezpieczać się przed niechcianą ciążą (łącznie z instruktażem zakładania prezerwatywy na penisa i prezerwatywy wewnętrznej dla osób z waginą, a także informacje o antykoncepcji awaryjnej). Warto byłoby jeszcze wspomnieć, że w książce pominięta została antykoncepcja chirurgiczna (wazektomia i sterylizacja).

Zdrowie i higiena

Znajdziemy tu również opis najczęściej występujących zakażeń przenoszonych drogą seksualną, opis wizyty u urologa/urolożki i ginekologa/ginekolożki. Nie ma tego bezpośrednio w książce, ale warto dodać, że osobom z cipką, które mają hymen, niektórzy lekarze / niektóre lekarki proponują badanie przez odbyt (czyli per rectum), które nie powinno być bolesne, ale może być niekomfortowe (pamiętaj, że możesz odmówić badania w ten sposób). Z lektury dowiemy się także, że warto obserwować swoje ciało oraz jakie sytuacje i objawy powinny nas skłonić do wizyty u specjalistki/specjalisty. To, co chciałabym od siebie dodać, to kwestia regularnego samobadania piersi oraz jąder, które stanowi profilaktykę nowotworów.

Z całego serca polecam!

Podsumowując, jest to wspaniała książka pełna rzetelnej, najnowszej wiedzy, walcząca z krzywdzącymi stereotypami, dbająca o równość, szacunek, przyjemność i świadomość różnorodności. To lektura, która jest blisko czytelnika i czytelniczki dzięki troskliwemu podejściu, łagodnemu tłumaczeniu bez oceniania i straszenia, a także dzięki przykładom z życia wziętym. Uwagi, które pozwoliłam sobie tu dodać, traktuję jako czułe uzupełnienie i tak bardzo już szczegółowej i bogatej w treści książki. Polecam serdecznie dzieciom, nastolatkom i osobom dorosłym!

Tytuł: „Zmieniam się. Co się ze mną dzieje podczas dojrzewania”

Autorka: Iza Jąderek

Wydawnictwo Słowne (dawniej Burda Media Polska)

Data premiery: 2022

Autorka recenzji: Sofia Wasilenko, edukatorka Grupy PONTON